W latach 1253 – 1258 pojawia się pierwsza wzmianka o osadzie zwanej Mislimich. W niej znajdować się miała warownia, od której nazwę przyjął cały system podległych jej okolicznych warowni. Osada Mislimich leżała na Stradomiu i na wschodnich stokach Plebańskiej Góry. Do niej odnosiła się wzmianka z 1301 r. wymieniająca bezpośrednio Myślenice. Drewniany kościół parafialny pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Marii Panny został wspomniany w latach 1325-1327 w spisach świętopietrza. Osada Mislinicze pełniła rolę miejsca targowego w pobliżu szlaku węgierskiego /bursztynowy/ oraz szlaku, prowadzącego do Lanckorony wzdłuż Doliny Bysinki.
Nazwa miasta Myślenice pochodzi od popularnego w średniowieczu imienia Myślimir. Przypuszcza się, że Myślimir właśnie był założycielem osady myślenickiej. Pierwszą pisaną wzmianką odnoszącą się do Myślenic jest informacja datowana na 1253-1258 rok, zapisana w „Kodeksie Tynieckim”. Dokument ten mówi o osadzie „Mislimich”, w której znajdowała się warownia (kustodia). Była ona obsługiwana przez mieszkańców wsi Curozsank, leżącej w pobliżu Radziszowa. Warownia myślenicka stanowiła główną część całego systemu warowno – obronnego zwanego „broną”. W skład brony myślenickiej wchodził szereg mniejszych podległych warowni, tak zwanych „kustodii”. Funkcję taką spełniały między innymi miejscowości Osieczany i Stróża. Warownie te miały bronić szlaku handlowego, prowadzącego z Krakowa przez Myślenice na Węgry.
Śladem istnienia umocnień obronnych w Myślenicach są ruiny zwane „Zamczyskiem” położone na północnym stoku góry Uklejny. Pierwotnie osada zlokalizowana była na wschodnich stokach Plebańskiej Góry, na terenie dzisiejszego Stradomia (kiedyś „Wola”). Położenie osady przy szlaku handlowym spowodowało jej rozwój.
Pierwszą wzmianką dowodzącą istnienia nie tylko warowni, lecz także osady myślenickiej jest dokument z roku 1301. W dokumencie tym powołany został na świadka właściciel osady Marcin z Myślenic. Myśleniczanin ten /stanu rycerskiego/ był do roku 1309 związany z dworem Gryfiny księżnej sądeckiej, wdowy po Leszku Czarnym.
Potwierdzeniem istnienia centrum osady w rejonie Stradomia jest wzmianka dotycząca zbudowanego w rejonie „studzienki” drewnianego kościoła. Choć wzmianka ta pochodzi z roku 1325-27 to z całą pewnością kościół ten istniał znacznie wcześniej.
W 1342 r. oprócz osady na Stradomiu po obu stronach Bysinki istniały jeszcze Mislinicze, które wchodziły w skład dóbr kasztelanii krakowskiej. W tym roku Kazimierz Wielki sprzedał z dawna istniejące sołectwo w Myślenicach. W 1354 r. w dokumentach odnajdujemy zapis o założeniu miasta, ale dokładna data nie jest znana. Wtedy to stanął murowany kościół parafialny, który przejął funkcję starego kościoła na Stradomiu.
Miasto otrzymało typowy dla rządów Kazimierza Wielkiego układ lokacyjny. Obszar miasta Mislinicze został podzielony na dwie części, które z czasem przyjęły nazwy Górnej i Dolnej Wsi. W 1356 r. wójt myślenicki otrzymał prawo zasiadania w sądzie najwyższym zamku w Krakowie.
W 1358 r. połowę wójtostwa myślenickiego przyjął Jan z Zakliczyna. Za jego czasów bywała w Myślenicach królowa Jadwiga, a co najmniej trzy razy był tu sam król Władysław Jagiełło.
Niezwykle istotnym okresem dla rozwoju Myślenic był wiek XIV. W pierwszej jego połowie wieś Myslimicze jako własność królewska wchodziła w skład dóbr Kasztelanii Krakowskiej. Rozwijające się osadnictwo objęło tereny przylegające do rzeki Bysinki (dziś Dolne i Górne Przedmieście). Ważną dla Myślenic cezurą, wyznaczającą lokację miasta na prawie magdeburskim był rok 1342. Dokument potwierdzający lokację miasta nie zachował się do naszych czasów. Datę lokacji wyznacza dokument z 11 XI 1342 r. wydany w Krakowie, potwierdzający sprzedaż Myślenic dwóm Hynkom – żupnikom, Pawłowi i Wilhelmowi z Wieliczki. Jest to data umowna, gdyż w roku tym Myślenice nadal pozostawały wsią, a władzę sprawował nie wójt, lecz sołtys. Jednak już w roku 1354 w dokumentach wystąpiło określenie wójt – potwierdzające założenie miasta. W związku z tym, że król Kazimierz Wielki nadał szereg przywilejów i uposażeń mających przyspieszyć rozwój Myślenic, wyznaczono nową lokalizację centrum przyszłego miasta i wytyczono istniejący do dzisiaj prostokątny rynek.
Synowie Wilhelma Hynki, Hanko i Mikołaj podzielili pomiędzy siebie wójtostwo myślenickie w roku 1364. Na początku XV wieku zmarł Mikołaj , a część wójtostwa należąca dotychczas do niego przeszła na kilkadziesiąt lat w obce ręce. O wzroście znaczenia rodziny Hanków świadczy fakt nadania jej w roku 1355 szlachectwa i herbu Trzy Trąby.
Rok później wójt Myślenic otrzymał prawo do zasiadania w sądzie najwyższym prawa niemieckiego, na zamku w Krakowie.
Rozwijało się również szkolnictwo, w roku 1411 powstała szkoła parafialna, przygotowująca przyszłych studentów Uniwersytetu Jagiellońskiego.
W 1467 r. Jordan Poganowicz, potomek wójtów myślenickich, wykupił i skupił w swych rękach całe wójtostwo myślenickie.
Syn Jordana Poganowicza, Mikołaj Jordan w 1509 r. sprowadził do Myślenic sukienników i osadził ich na Stradomiu, między kościołem a tzw. Zimną Wodą (dzisiejsza Studzienka).
W 1513 r. „nowa lokalizacja” miasta. Na miejsce osadnictwa przeznaczył część swego uposażenia między Stradomiem a miastem lokacyjnym, czyli pn. części dzisiejszej ul. Niepodległości.
W 1550 r. wójtostwo objął Wawrzyniec Spytek Jordan, najznakomitszy przedstawiciel rodu Jordanów. Był on kasztelanem krakowskim, posiadał również ponad 50 wsi i kilka miast. W Myślenicach wybudował okazały dwór obronny, zwany „nowym zamkiem” (przy dzisiejszej ul. Żeromskiego), postawił szpital (przytułek) dla ubogich z kaplicą Św. Urbana (na obecnym narożniku ul. Słowackiego i potoku Bysinka – od strony południowej). W zamku Jordan przyjmował znakomitych gości, np. Mikołaja Reja.
Od XVI do XVII w. w Myślenicach była czynna huta szkła, na tzw. Olejarskim.
W pierwszej połowie XV wieku Myślenice gościły szereg ważnych postaci historycznych. Gościem takim była między innymi królowa Jadwiga, a w roku 1417, wracający z Rusi do Krakowa król Władysław Jagiełło. W Myślenicach bywał on zresztą jeszcze co najmniej dwa razy, w roku 1424 przyjmował tu króla Danii Eryka VIII oraz cesarza niemieckiego Zygmunta Luksemburczyka z żoną Barbarą. Zatrzymali się oni w Myślenicach w drodze na uroczystości zaślubin Władysława Jagiełły z jego czwartą żoną Zofią Olszańską. Król przyjeżdżał do Myślenic również na polowania, tak było między innymi w roku 1429. W okresie tym właścicielem miasta był Jan z Zakliczyna, który przejął je po śmierci swego ojca Hanki w 1398 roku. Po śmierci Jana w roku 1447 wójtostwo przejął Mikołaj z Zakliczyna zwany „Poganem”. Przydomek swój otrzymał ze względu na związki z husyckim ruchem religijnym. Władzę dzierżył zaledwie kilka lat , bo do roku 1454. Następnie podzielił połowę posiadanego przez siebie miasta pomiędzy synów Tobiasza i Jordana.
Początek drugiej połowy XV wieku to okres chwilowego upadku Myślenic, miało to związek z działalnością band zbuntowanych żołnierzy zaciężnych, grasujących w Małopolsce. Zdemoralizowane wojsko, które nie otrzymało żołdu za udział w wojnie trzynastoletniej, zajęło w roku 1457 Myślenice i urządzało z nich wyprawy łupieżcze. Sytuacji tej próbował zaradzić król Kazimierz Jagiellończyk. Zwołał on pospolite ruszenie i obległ Myślenice. Jednak oddziały pospolitego ruszenia pomimo swej liczebnej przewagi nie były w stanie zająć miasta. Ostatecznie bandom żołnierzy udało się wymknąć z miasta. W wyniku tych działań miasto zostało częściowo zniszczone. Zniszczenia dopełnił powrót tych samych band w rok później, splądrowano je i spalono. Odbudową zrujnowanych Myślenic zajął się syn Mikołaja Pogana, Jordan Poganowicz. Jako posiadacz 1/4 miasta zdołał w roku 1467 wykupić od brata i innych właścicieli pozostałą jego część.
O rozwój Myślenic dbał również jego syn Mikołaj Jordan, który w roku 1509 sprowadził do miasta sukienników i osiedlił ich w rejonie Stradomia. Po jego śmierci wójtostwo przejęła żona Mikołaja, by oddać je w roku 1550 swojemu synowi Wawrzyńcowi Spytkowi Jordanowi. Spytek Jordan był zdecydowanie najbardziej wpływowym pośród wójtów dotychczas sprawujących władzę w Myślenicach. Jako kasztelan krakowski posiadał kilka miast i około pięćdziesięciu wsi. Zbudował on w Myślenicach dziś już nie istniejący dwór obronny, nazywany „Nowym Zamkiem”, w którym gościł miedzy innymi Mikołaja Reja. W okresie tym ufundowany został również przytułek dla ubogich z przylegającą do niego kaplicą św. Urbana.
Rozwój miasta trwał do roku 1557, kiedy to Spytek Jordan oddał wójtostwo myślenickie wraz z sołectwami w Borzęcie, Bysinie i Polance Kasztelanii Krakowskiej. Często zmieniający się dzierżawcy nie dbali o jego rozwój.
W roku 1629 Myślenice nawiedził pożar, który zniszczył znaczną część zabudowy. Zanim miasto zdołało się odbudować spadł na nie napad oddziału szwedzkiego, który w roku 1655 spalił je i ograbił. Po zakończeniu wojny ze Szwecją, w roku 1660, starano się przywrócić dawną świetność miasta. Służyć temu miał przywilej nadany przez kasztelana krakowskiego Stanisława Koniecpolskiego, przyznający prawo do odbywania pięciu jarmarków.
Po pierwszym rozbiorze Polski w 1773 r. rząd austriacki utworzył tzw. Cesarsko-Królewską Ekonomię w Myślenicach. W 1777 r. zakupiła ją na licytacji księżna Franciszka z Krasińskich, żona króla Augusta III Sasa.
W 1866 r. utworzono powiat myślenicki. W latach 1784-1785 przez Myślenice prowadzono tzw. trakt carski łączący Wiedeń ze Lwowem. W 1788 r. miasto od Krasińskiej zakupił skarb państwa w celu uwolnienia go od wszelkiej zewnętrznej zależności.
W 1874 r. miasto nabyła księżna Cecylia Lubomirska.
W 1925 r. Dolna i Górna Wieś utworzyły wspólną gminę z Myślenicami, a w 1929 r. ostatecznie włączono je do miasta pod nazwami Dolne i Górne Przedmieście. Do miasta włączono również Zarabie.
W okresie międzywojennym nastąpił szczególny rozwój Zarabia jako uzdrowiska. W 1921 r. zbudowano jaz i zalew na Rabie oraz Dom Zdrojowy, liczne drewniane i murowane wille oraz pensjonaty.
W nocy z 22 na 23 czerwca 1936 roku Myślenice zostały opanowane przez grupę około 70 członków Stronnictwa Narodowego z Krakowa. Grupą tą dowodził właściciel Chorowic inż. Adam Doboszyński. Akcja wymierzona była przeciwko Żydom zamieszkującym Myślenice, dlatego po przecięciu linii telefonicznej i opanowaniu komisariatu policji bojówkarze zdemolowali szereg sklepów w rynku i podpalili bożnicę. Adama Doboszyńskiego aresztowano i skazano na rok więzienia.
Rozwój miasta przerwany został 1 września 1939 roku, napadem Niemiec na Polskę. W trakcie wojny obronnej Myślenice znalazły się w rejonie operacyjnym Armii Kraków. Miasta bronić miał 12 pułk piechoty.
Nacierający z południa Niemcy spotkali się ze skutecznym oporem stawianym przez 10. Brygadę Kawalerii Zmotoryzowanej, dowodzoną przez płk Stanisława Maczka. Sytuacja na froncie jak i dysproporcja sił spowodowała konieczność wycofania się jednostek polskich w kierunku na Bochnię.
Myślenice zostały zajęte przez Niemców 5 IX. 17 września ZSRR napadł na Polskę. Na mocy paktu Ribbentrop-Mołotow Rosjanie zajęli tereny na wschód od linii Curzona. Do rosyjskiej niewoli dostały się setki tysięcy obywateli polskich, w tym wielu mieszkańców powiatu myślenickiego. W Katyniu zginął, zamordowany przez Rosjan, burmistrz Myślenic Jan Dunin Brzeziński, a w Ostaszkowie komendant powiatowy. X.1939 r. Myślenice zostały włączone w skład Generalnej Gubernii. Pomimo represji niemieckich prężnie działało tajne nauczanie, którym w okresie okupacji niemieckiej objętych było ponad 300 mieszkańców powiatu. Okupantowi stawiano również opór zbrojnie, w okolicznych lasach zaczęły organizować się oddziały partyzanckie. W związku z przeistoczeniem Związku Walki Zbrojnej na Armię Krajową, w lutym 1942 roku Myślenice stały się siedzibą komendy Obwodu AK „Murawa”. Pierwszym komendantem tego obwodu był Władysław Grodzicki ps. „Bronisław”, a po jego aresztowaniu – Wincenty Horodyński ps. „Kościesza”.
W okresie okupacji Niemcy dwukrotnie pacyfikowali miasto, miało to miejsce 29.VI.1940 r i 29. IV.1942 r. W efekcie tych działań na terenie fortu Krzesławice w Krakowie rozstrzelanych zostało kilkudziesięciu mieszkańców miasta.
Pomimo niemieckich represji nie słabły działania partyzanckie. 10 września 1944 roku doszło do jednej z największych bitew partyzanckich w Polsce okresu bitew partyzanckich w Polsce okresu II wojny światowej. W bitwie tej w rejonie góry Łysiny Niemcy ponieśli znaczne straty, w odwecie spacyfikowali wsie Zasań, Lipnik i Wiśniowa.
Wyjątkowo okrutny los spotkał mieszkańców powiatu myślenickiego narodowości żydowskiej. 22 sierpnia 1942 roku około tysiąc pięćset osób pochodzenia żydowskiego zostało przez Niemców stłoczonych na rynku w Myślenicach, a następnie wywiezionych do obozów koncentracyjnych lub rozstrzelanych.
Okres okupacji niemieckiej zakończył się 21 stycznia 1945 roku. Tego dnia do miasta wkroczyły oddziały 38 armii ogólnowojskowej, dowodzonej przez generała Kiriłłę Moskalenko, a wchodzącej w skład IV Frontu Ukraińskiego. Faktycznie nie było to wyzwolenie, lecz zmiana okupanta z niemieckiego na rosyjskiego.
Natychmiast po wkroczeniu wojsk sowieckich rozpoczęły się prowadzone przez NKWD prześladowania, skierowane przeciwko inteligencji i osobom związanym z AK. Osoby niewygodne dla nowego ustroju szykanowano, więziono bądź wywożono w głąb Rosji. Utrwalaniem władzy komunistycznej i walką z opozycją zajął się również utworzony w Myślenicach Urząd Bezpieczeństwa, którego funkcjonariusze wsławili się brutalnością. Bicie i tortury stosowane podczas przesłuchań wobec aresztowanych niejednokrotnie kończyły się ich śmiercią.
Przeciwko nowemu okupantowi zbrojnie działało podziemie niepodległościowe. Walki z oddziałami partyzanckimi, w tym z oddziałem „Ognia” trwały do połowy lat pięćdziesiątych. Zgodnie z zasadami nowego ustroju w powiecie myślenickim rozpoczęto parcelację majątków ziemskich.
Źródło: http://www.myslenice.pl/new/index.php?go=historia – data pobrania: 09.12.2007